برنامه ها و رویدادها

ایران نامه، که فصلنامه ای تحقیقاتی است، از پاییز ۱۳۶۱ تا زمستان ۱۳۹۴ با همکاری گروهی از پژوهشگران، نویسندگان و استادان صاحبنظر ایرانی و خارجی هر سال در چهار شماره منتشر شده است. مدیریت و دبیری این فصلنامه، از آغاز کار تا کنون به ترتیب بر عهده جلال متینی، داریوش شایگان، شاهرخ مسکوب، هرمز حکمت و محمد توکلی طرقی بوده است و در تنظیم و ویراستاری شماره های ویژه آن نیز شماری از استادان و محققان نامدار رشته تحقیقات ایران از جمله جهانگیر آموزگار، احمد اشرف، غلامرضا افخمی، علی بنوعزیزی، فرهاد کاظمی، احمد کریمی حکاک و سید حسین نصر نقشی اساسی ایفا کرده اند. ایران نامه از آغاز انتشار کوشیده است تا خوانندگان خود را با تازه ترین دستاوردهای پژوهشی محققان و ایرانشناسان و با آثار و اندیشه های نویسندگان برجسته ایرانی آشنا کند. توجه اصلی این فصلنامه درسال های نخست انتشار، بر ادب و زبان فارسی و تاریخ فرهنگ و تمدن ایران بود و از همین رو شماره‌های ویژه‌ای از آن به زندگی و آثار برخی از شاعران، متفکران و نویسندگان نامدار ایرانی اختصاص یافت. ایران نامه در سال های پایانی انتشار  ضمن ادامه ارائه آثار تحقیقی تازه درباره ادب ایران، به آثار پژوهشگران پیرامون روندها، دگرگونی ها و پدیده های عمده جامعه معاصر ایران روی آورد و به انتشار شماره های ویژه ای در این زمینه ها نیز توفیق یافت. هر شماره ایران نامه علاوه بر مقاله های تحقیقی، شامل گزیده هایی از خاطرات و اسناد تاریخی، نقد و بررسی کتاب و خلاصه هر یک از مقاله ها به زبان انگلیسی است. در آخرین شماره هر سال و در پایان هر دوره دهساله نیز فهرستی الفبائی از نام نویسندگان و منتقدان و عنوان نوشته های آنان منتشر شده است.

 هیأت امنای بنیاد مطالعات ایران از استاد جلال متینی، نخستین سردبیر نشریه ایران نامه (۱۹۸۸- ۱۹۸۲)، سپاسگزار است که از سر لطف نشریه ایران شناسی را در سایت بنیاد مطالعات ایران قرار داده است. دکتر متینی در زمستان سال ۱۹۸۹ نشریه ایران شناسی را پایه گذاشت و مدیریت و سردبیری آن را بر عهده گرفت و بی کمترین وقفه ای آن را از شماره نخستین (بهار ۱۹۸۹) تا آخرین شماره، جلد ۲۷، شماره ۴ (زمستان ۲۰۱۶) منتشر کرد.

این ارزنده ترین هدیه ای است که یک پژوهشگر همکار ما می توانست به بنیاد مطالعات ایران اعطا کند.

از هدف های نخستین بنیاد کمک به جمع آوری و حفظ اسناد و مدارک مربوط به تاریخ معاصر ایران بود. متأسفانه، بویژه در سال های نخست پس از انقلاب، بسیاری از اسناد و مدارک دست اول مربوط به این دوره از بین رفت و شماری بسیار از کسانی که نقشی عمده در شکل گرفتن رویدادهای این کشور داشتند، پیش از آن که فرصت نگارش یا ضبط خاطرات خود را بدست آورند، درگذشتند و داده هایی را که می توانست به روشن تر شدن دگرگونی های سیاسی و اجتماعی تاریخ معاصر ایران کمکی شایان کند، به خاک سپردند.

بنیاد مطالعات ایران با طراحی و اجرای برنامه تاریخ شفاهی خدمتی بی سابقه به حفظ یکی از منابعی کرده است که می تواند در بازنگری تاریخ معاصر ایران مورد استفاده قرار گیرد. این برنامه شامل مصاحبه های شفاهی با کسانی است که یا به نوعی در عرصه تصمیم گیری، اجرای سیاست ها و تحقق اهداف عمومی در این کشور نقشی ایفا کرده اند، یا گواه مستقیم رویدادهای کلیدی این دوران بوده اند. بسیاری از دولتمردان، روشنفکران، سیاست پیشگان، دیپلمات ها، دانشمندان، کارمندان عالی رتبه دولت و امرای ارشد نیروهای نظامی و انتظامی کشور، هنرمندان، اهل ادب، روزنامه نگاران، و منتقدان و مخالفان نظام پیشین ایران، و نیز برخی از پژوهشگران و دیپلمات های غیرایرانی نیز در جمع مصاحبه شوندگان جای دارند.

آرشیو بنیاد، شامل یکصد و هشتاد مصاحبه در زمینه های گوناگون است، ازجمله دگرگونی ها در نظام آموزش و پرورش، اهداف و سیاست‌های اقتصادی و مسائل مربوط به رشد و توسعه و نوآوری، رویدادهای عمده اجتماعی و سیاسی، نهادهای دولتی و انتخابی تصمیم گیری، سیاست خارجی، جنبش زنان، اصلاحات ارضی و انقلاب اسلامی. در سال ۱۳۷۰ به کوشش غلامرضا افخــمی و ولی رضا نصر کاتالوگ مصاحبه های انجام شده تهیه و با عنوان: The Oral History Collection of the Foundation for Iranian Studies منتشر شد. در این کاتالوگ افزون بر یک پیشگفتار به قلم الیزابت میسون، مقدمه ای در تشریح روش شناسی تاریخ شفاهی، فهرست مصاحبه ها، موضوع های عمده مطرح شده در مصاحبه ها، فهرست اعلام و برخی دیگر آگاهی های سودمند آمده است.

از جمله برنامه های موفق بنیاد «سخنرانی های نوروزی استادان ممتاز» در رشته ایران شناسی بوده است که با همکاری دانشگاه جورج واشنگتن از سال ۱۹۹۱ تا سال ۲۰۱۷ برگذار شده و اساتید مسلّم ایرانی و خارجی در زمینه مطالعات ایرانی، از جمله خلیق احمد نظامی، ژیلبر لازار، عزت الله نگهبان، راجر سیوری، گیتی آذرپی، ژان دورینگ، جهانگیر آموزگار، پیتر چلکاوسکی، پیر بریان، احسان یارشاطر، سید حسین نصر، دیک دیویس، ویلیام چیتیک و فرانکلین دی لوییس در آن به ارائه آراء و حاصل تحقیقات خود پرداخته اند. متن فارسی بسیاری از این سخنرانی ها در ایران نامه به چاپ رسیده است.

این مجموعه، که بیشتر بر اساس مصاحبه های برنامه تاریخ شفاهی بنیاد قرار دارد، شامل تک نگاری هایی است درباره خاطرات و مشاهدات برنامه‌ ریزان، مدیران و مجریانی که – چه در بخش دولتی و چه خصوصی- در برنامه ریزی و اجرای طرح های عمرانی ایران در دوران پیش از انقلاب اسلامی نقشی اساسی ایفا کرده اند. آگاهی ها، دانسته ها و داده های آمده در این تک نگاری ها با بهره جوئی از دیگر منابع و اسناد موجود و همکاری دوباره مصاحبه شوندگان دقت و شفافیتی بیشتر یافته اند. در ۱۱ مجلدی که از این مجموعه، به ویراستاری غلامرضا افخمی، تنظیم و به چاپ رسیده از فرایند دگرگونی های اقتصادی و اجتماعی ایران در دوره مورد نظر تصویری کمابیش متفاوت از آن چه در بسیاری از آثار انتشاریافته آمده ارائه شده است.

به منظور تشویق و گسترش پژوهش در زمینه مطالعات ایرانی، بنیاد گاه مستقلاً و گاه در همکاری با دانشگاه ها، نهادها و مراکز آموزشی و پژوهشی، از جمله دانشگاه های جورج واشنگتن، جورج تاون، جانز هاپکینز، انجمن بین المللی مطالعات ایران و انجمن بین المللی مطالعات خاورمیانه و در عرصه فرهنگ و هنر، گالری آرتور م. سکلر موزه اسمیتسونین و انستیتوی فیلم آمریکا در مرکز کندی واشنگتن، به تشکیل جلسات سخنرانی و گفتگو، برگزاری کنفرانس ها، سمینارهای علمی و فرهنگی و هنری و ارائه آثار فیلمسازان، نقاشان و عکاسان ایرانی اقدام کرده است. شماری قابل توجه از محققان و نویسندگان و شاعران و هنرمندان ایرانی و غیرایرانی دعوت بنیاد را برای شرکت فعال در این برنامه ها پذیرفته اند.

تهیه کتاب و ویدیو و نوار صوتی از متون ادبی و داستان ها و افسانه های تاریخی برای کودکان و نوجوانان ایرانی که علاقه مند به آشنایی بیشتر با فرهنگ ایران و زبان فارسی اند از جمله برنامه های عمده بنیاد بوده است.
در راه تحقق این هدف بنیاد به انتشار یا تجدید چاپ مجموعه ای از کتاب های درسی و نیز آثاری در زمینه تاریخ ایران، داستان های عامیانه، سرودها، اشعار و ضرب المثل های کودکانه دست زده است، از جمله: «تاریخ ایران برای نوجوانان»، «داستان های شاهنامه»، «شادمانه، کودکانه» (مجموعه متل ها، بازی های عامیانه و شعرهای مخصوص کودکان)، «شعرهایی برای کودکان» و «کتابچه نقاشی برای کودکان.» بنیاد با همکاری شماری از محققان ایرانشناس ایرانی و غیرایرانی، کتابی نیز به زبان انگلیسی با عنوان «کتاب راهنمای ایران» درباره تاریخ، جغرافیا، هنر، موسیقی و ادبیات ایران تهیه و منتشر کرده است. این کتاب که همراه با نقشه، اسلاید و نوار موسیقی ایرانی است، مرجعی فشرده برای استفاده دانش آموزان و دانشجویان انگلیسی زبان علاقه مند به ایران به شمار می رود.