دیباچه

هنگامی که بنیاد مطالعات ایران برنامه تاریخ شفاهی خود را در سال ۱۹۸۰ آغاز کرد، رشته تاریخ شفاهی عمری چند دهه داشت. اما تاریخ شفاهی بنیاد که با جمع آوری خاطرات شرکت کنندگان و شاهدان عینی رویدادهای تاریخ معاصر ایران منبع دست اول و تازه ای در اختیار پژوهشگران این تاریخ قرار می داد، در نوع خود بی نظیر به شمار می رفت. به این ترتیب بنیاد پا در راه سفری علمی و پژوهشی بی پایان نهاد. در سال ۱۹۸۱، ایران دو دهه پیشرفت و سپس دگرگونی شگفتی آوری را پشت سر نهاده بود؛ نخست، سال های «انقلاب سفید» و سپس دگرگونی های ناشی از «انقلاب اسلامی». این انقلاب به کوچیدن شماری بزرگ از رهبران و پیشگامان و کوشندگان عرصه های گوناگون زندگی اجتماعی ایران- از جمله عرصه های سیاسی و اداری، مالی، اقتصادی، صنعتی، آموزشی، فرهنگی و هنری- انجامید. بنیاد مطالعات ایران می توانست با ضبط و جمع آوری و تنظیم خاطرات این بازیگران و گواهان سال های پیشرفت و دگرگونی ایران به چالشی بزرگ دست زند و خدمتی ارزنده انجام دهد. مصاحبه ها در زمینه های گوناگون صورت گرفته اند. در برخی موارد، مسائل و رویدادهای خاص عامل اصلی در گزینش مصاحبه شونده بوده اند. موضوع هایی چون انقلاب، سیاست نظامی محمدرضاشاه، ساواک، حزب رستاخیز، روابط ایران و ایالات متحد آمریکا، کنفدراسیون دانشجویان ایرانی در خارج، جنبش زنان ایران، جوامع غیرمسلمان ایران، و جشن هنر شیراز از این دسته اند. در مواردی دیگر، تجربه ها و کارنامه برخی از شخصیت ها، از زن و مرد، که اثری قابل توجه بر روند رویدادها و جنبه های مهم زندگی مردم ایران داشته اند، خود عامل اصلی در انتخاب مصاحبه شونده بوده است.