پیش از انقلاب

1290- 1284 (1911- 1905) 

دو عامل اساسی - دخالت دولت‌های امپریالیستی در اوضاع داخلی ایران، از یک سو، و وضع بی‌‌ثبات اقتصادی و اجتماعی کشور، از سوی دیگر - سبب می‌شود که بخشی از تجددگرایان، بازاریان و روحانیان در اتحاد با یکدیگر به تلاش برای اصلاح نهادهای حکومت در ایران برخیزند. این نخستین جنبش آزادی خواهانه در آسیا است و راه را برای دگرگونی‌های اساسی در ایران و ورودش به عصر تجدد می‌گشاید. زنان با پخش اخبار و آگاهی‌ها، شرکت درتظاهرات- حتی در حال حمل اسلحه-نقشی قابل توجه ایفا می‌کنند. ملکم خان در مقاله‌ای که در روزنامۀ «قانون»، انتشار یافته است می‌نویسد: "هجوم زنان برای شرکت در حرکت خَلق تعجب‌آور است. اوضاع و احوال مملکت در چنان وضع خطیری قرار داد که بسیاری از زنان شرافتمند ایران در ترویج انسانیت از مردان- یا بهتر بگوئیم: نامردان- جلوتر رفته‌اند."

      

 1285 (1906)

- انقلاب مشروطیت به تدوین قانون اساسی و تشکیل یک مجلس قانون‌گذاری می‌انجامد. 

- قانون انتخابات به تصریح زنان را، در کنار صغار، مجانین، و مجرمان، از حق رأی دادن محروم می‌کند. به زنان گفته می‌شود که «تعلیم و آموزش آنان از زائیدن و بار آوردن اطفال، خانه‌داری و حفظ  آبروی خانواده نباید فراتر رود.»

- مدرسه مسیحی آمریکائی در ارومیه به دختران اجازۀ نام‌نویسی می‌دهد. یوسف خان که یک فرانسوی مسلمان شده است به تشکیل یک مدرسۀ ایرانی فرانسوی برای دختران مسلمان تهران دست می‌زند و در پی او دو راهبۀ فرانسوی مدرسۀ دیگری را به نام ژاندارک تأسیس می‌کنند.

1286 (1907)   

- «انجمن آزادی زنان» که انجمنی مختلط است برپا می‌شود. صدیقۀ دولت آبادی، و تاج‌السلطنه، دختر ناصرالدین شاه، به آن می‌پیوندند. هدف انجمن تشویق زنان به مشارکت در امور سیاسی و اجتماعی و آشنا کردن اعضایش با بحث و گفت‌و‌گوی سیاسی بین زن و مرد است. روحانیان متعصّب، در پی حملات خشونت‌بار و مکرر به این مدرسه، آن را خودسرانه می‌بندند. 

1289 (1910)

- خانم کحال نشریۀ «دانش» را منتشر می‌کند. وی نخستین زنی است که در ایران به انتشار نشریه‌ای می‌پردازد. 

- انجمن آزادی زنان با عنوان انجمن ملّی بانوان احیاء می‌شود و بیشتر به طرح موضوع‌های ناسیونالیستی می‌پردازد. اعضای آن با گرفتن وام از کشورهای خارجی و نیز با دخالت دیگر کشورها در امور داخلی ایران مخالفت می‌ورزند.         

- زنان با برگذاری کنفرانسی در تهران به برنامه‌ریزی و بررسی مسائل مربوط به آموزش زنان می‌پردازند. 

1290 (1911)

- دولت ایران مورگان شوستر، یک مشاور مالی آمریکائی، را استخدام می‌کند تا اوضاع مالی و پولی کشور را سر و سامان دهد. روسیه با فرستادن اولتیماتومی به مجلس اخطار می‌کند که اگر شوستر را از کار برکنار نکند باید آمادۀ حملۀ نظامی روسیه به ایران باشد. این اولتیماتوم انگیزه‌ای برای تظاهرات عمومی می‌شود؛ تظاهراتی که زنان هم در آن شرکت دارند. در یکی از این تجمعات اعتراض‌آمیز، زنانی که هفت‌تیرهایشان را پشت چادرهای ضخیم پنهان کرده‌اند به دیدار رئیس مجلس می‌روند و نمایندگان مجلس را تهدید به کشتن می‌کنند، «اگر از اجرای مسئولیتی که برای حفظ  آزادی و حیثیت ایران و مردم ایران دارند، طفره روند.  

- زنان با هدیه کردن پول و جواهر از مجلس می‌خواهند که به ایجاد یک بانک ملّی در کشور اقدام کند، و نیز به جمع‌آوری پول برای   . دولت می‌پردازند که بتواند از بار قروضش به روسیه رها شود 

1294 ( 1915)

              .اعضای "پیام آوران بهروزی زنان" روز بین المللی زن را در رشت جشن می گیرند

     1297(1918)

صدیقه دولت‌آبادی نخستین مدرسۀ دخترانه را در اصفهان می‌گشاید امّا تنها پس از سه ماه وادار به بستن آن می‌شود. وی در همان حال به انتشار دو نشریه ویژۀ زنان می‌پردازد، «زبان زنان» در اصفهان و «زنان ایران» در تهران.

1299 (1920)

فخر آفاق پارسای، مادر فرّخ رو پارسای، «جهان زن» را در مشهد منتشر می‌کند. امّا، در پس مخالفت‌های خشونت‌بار متعصّبان مذهبی با این نشریه، وی ناچار می‌شود همراه با خانواده‌اش راهی شهر قم شود. 

1303(1924)  

قمرالملوک وزیری نخستین خوانندۀ زن ایران است که در سالن گراند هتل تهران به اجرای یک برنامه کنسرت می‌پردازد. 

1304 (1925)

رضاخان تاج پادشاهی ایران بر سر می‌گذارد و پسر بزرگش را به ولیعهدی انتخاب می‌کند. در دوران پادشاهی رضاشاه، همراه با اهمیت یافتن حقوق زنان در برنامه‌های دولت، بر ارتباط مستقیم میان برابری زن و مرد، از سوئی، و پیشرفت کشور، از سوی دیگر، تأکید می‌شود. 

1305 (1926)

- صدیقه دولت‌آبادی در کنفرانس بین‌المللی زنان در پاریس شرکت می‌کند. در بازگشتش به ایران، حجاب از سر برمی‌دارد و به سبک زنان اروپائی در گردهم‌آئی‌های عمومی آشکار می‌شود. 

 1307(1928)

- دولت به زنان دانشجوئی که برای آموزش عالی به خارج می‌روند بورس تحصیلی می‌دهد. 

1309(1930)

- مالیات به کلاه زنان تعلق نمی‌گیرد.

- میرزا ابوالقاسم آزاد نخستین انجمن آزادی زنان را برپا می کند.

- نخستین کنفرانس زنان مسلمان در دمشق سوریه آغاز می‌شود و صدیقه دولت‌آبادی، مستوره افشار و خانم طباطبائی به نمایندگی ایران در آن شرکت می‌کنند.

1310(1931)

- با تدوین قانون مدنی جدید، دادگستری مرجع عرفی دعاوی و امور قضائی می‌شود به استثنای امور خانوادگی. قانون خانواده نیز در چهارچوب احکام اسلامی تدوین می‌شود و محاکم شرعی چون گذشته صلاحیت رسیدگی به دعاوی و امور خانوادگی را به عهده می‌گیرند.

   

1311( 1932)

- در کنگرۀ زنان شرقی، ایران ارانی در سخنرانی مهمی در بارۀ مقام زن در ایران پیشنهاد می‌کند که برای حل مسائل دامنگیر زنان از شیوه های رایج در نظام های سوسیالیستی بهره‌جوئی شود. وی به انتقاد از نظام اجتماعی حاکم، که در آن «با زنان همان گونه رفتار می‌کنند که با حیوانات،» می‌پردازد و ادعا می‌کند که آزادی زنان موکول به استقلال مالی آنان است که آن هم از راه شرکت در فعالیت‌های تولیدی جامعه تحقق می‌یابد. 

1312( 1933)

- پیشنهادهای تصویب شده در کنفرانس‌های دمشق و تهران، در بارۀ راه‌حل‌های مسائل زنان، به مجلس شورای ملی می‌رسد. درخواست زنان برای آزادی و حق شرکت در انتخابات پذیرفته نمی‌شود. 

- فیلم «دختر لر» ساخته اردشیر ایرانی به نمایش گذاشته می‌شود. برای نخستین بار در ایران، یک بازیگر زن به نام روح‌انگیز در یک نمایش سینمائی نقش نخست را برعهده دارد. 

1313(1934)

- دانشگاه تهران، نخستین نهاد آموزش عالی در ایران، بر روی دانشجویان مرد، گشوده می‌شود. 

- رضاشاه به ترکیه سفر می‌کند و شیفتۀ اهداف و برنامه‌های آتاتورک برای پیشرفت ترکیه به سوی مدرنیته می‌شود. 

1314(12 مه 1935) 

- به دعوت دولت، در جلسه‌ای که با حضور شماری از کوشندگان زن و دانشجویان دختر دانشسرای تربیت معلم تشکیل شده است تصمیم به ایجاد سازمانی گرفته می‌شود که به عنوان کانون بانوان و به ریاست هاجر تربیت، ایجاد گردد. 

- ایجاد این کانون گام مهمی در راه تثبیت و گسترش نهضت زنان است که از این پس، با نیل به استقلال مالی نسبی، مصون از آزار و تعرّض متعصبان مذهبی و حمایت دولت، به اعتبار و مشروعیت بیشتری دست می‌یابد. 

1314 (سپتامبر 1935) 

- دانشجویان زن به دانشگاه تهران راه می‌یابند.

- شمار بزرگی از این زنان در سال‌های بعد در مناصب و عرصه‌های گوناگون اجتماعی به خدمت می‌پردازند، از جمله در مقام‌های: استادی دانشگاه و دیگر نهادهای عالی آموزشی، قضاوت و وکالت دادگستری، سفارت، وزارت، نمایندگی سنا و مجلس شورای ملی.  شمس‌الملوک مصاحب (سناتور)، مهرانگیز منوچهریان (وکیل دادگستری و سناتور)، زهرا اسکندری، بتول سمیعی، توسی حائری و تاج‌الملوک نخعی (خدمات آموزشی و فرهنگی)، شایستۀ صادق (ادبیات فارسی و فرانسه)، فروغ کیا (پزشک)، زهرا کیا (استاد دانشگاه)، بدرالملوک بامداد (مؤلف و مشاور عالی وزارت فرهنگ). 

 1314 (8 ژانویه 1936) 

       اعلام کشف حجاب زنان. 17 دی 1314

- کشف حجاب در عمل با مشکلاتی روبرو می‌شود. برای بیشتر زنان نداشتن حجاب در حضور مردان نامحرم تجربه‌ای دردآور است هم به سبب داشتن باورهای مذهبی و هم به دلیل بیم از تعرّض متعصبان مذهبی. اجباری بودن کشف حجاب و خشونت‌های ناشی از آن فصل ناگواری از دوران پادشاهی رضاشاه به شمار می‌رود. با این همه، کشف حجاب که حرکت به سوی آزادی و برابری زن و مرد را آسان‌تر می‌کند به تدریج به کاری متعارف در جامعه تبدیل می‌شود. در نتیجه، پس از استعفای رضاشاه و خروجش از ایران بسیاری از زنان همچنان بی‌حجاب می‌مانند.  

1316 (1937)

قانون ازدواج به قانون مدنی پیوسته می‌شود. این قانون با اجباری ساختن ثبت عقد ازدواج و طلاق در دفاتررسمی دولتی، تسلط روحانیان را بر امور خانوادگی سست می‌کند. افزون براین، این قانون برای تخلف از رعایت حداقل سن ازدواج دختران (15 سال) مجازات تعیین می‌کند.  

1320 (1941)

بدری تیمورتاش به عنوان نخستین پزشک زن ایرانی به کار دندان پزشکی می‌پردازد.